خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا

از سال 1973 که بریتانیا به عضویت اتحادیه اقتصادی اروپا درآمد، تا به امروز موضوعی مجادله‌آمیز بوده است. سرانجام بریتانیا در 23 ژوئن 2016، معادل 3 تیر 1395، طبق انجام یک همه‌پرسی که به همه‌پرسی عضویت بریتانیا در اتحادیه اروپا معروف است، این تصمیم بریتانیا با برگزیت که مخفف عبارت British Exit است، شناخته می‌شود. (مانند گرگزیت یا Grexit که درمورد احتمال خروج یونان از منطقه اقتصادی اروپا مورد استفاده قرار می‌گیرد) تصمیم به خروج از اتحادیه اروپا گرفت. در این همه پرسی ۱۷٬۴۱۰٬۷۴۲ نفر، یعنی  ۵۱٫۸۹‏% از کل شرکت‌کنندگان، نسبت به خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، نظر موافق داشتند. پس از جنگ جهانی دوم، این بحث‌برانگیز ترین موضوعی بود که کل بریتانیا را فرا گرفت.

اما نتیجه این نظرسنجی نمی‌توانست به تنهایی و بصورت قانونی باعث خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا شود. با تصویب این طرح در مجلس عوام و اعیان، مسیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، آغاز شد. با وجود اینکه 25 تن از 30 عضو کابینه پادشاهی متحد، از جمله نمایندگان ولز و اسکاتلند، با ماندن بریتانیا در اتحادیه اروپا موافق بودند، اما بریتانیا تصمیم به خروج گرفت. بعنوان مثال نخست وزیر اسکاتلند، یک همه‌پرسی جداگانه‌ای برای ماندن در اتحادیه اروپا در اسکاتلند به اجرا گذاشت که در آن 62% رای به ماندن داده بودند.

اتحادیه اروپا یا EU چیست و در کجاست؟

پس از جنگ جهانی دوم، کشورهای فرانسه و آلمان تصمیم به ایجاد یک سازمان در اروپا در سال 1950 گرفتند. در سال 1958 با توافقنامه رم و با حضور شش کشور فرانسه، آلمان غربی، لوکزامبورگ، هلند، بلژیک و ایتالیا به این ایده جامه عمل پوشانده شد. در آن زمان این اتحادیه صرفاً یک اتحادیه اقتصادی بود و هرساله با پیوستن اعضای جدیدی به اتحادیه اروپا، بزرگتر شد. چارچوب قوانین کنونی اتحادیه اروپا در سال 1993 و توسط توافق ماستریخت یا پیمان اتحایده اروپا، وضع شد.

اتحادیه اروپا در سال 1999 واحد پولی مشترک یورو را معرفی کرد که جایگزین پول‌های ملی 19 کشور شد؛ بنابراین یورو با اتحادیه اروپا، تفاوت دارد. درحال حاضر 27 کشور عضو اتحادیه اروپا هستند. با اینکه تمام این کشورهای از استقلال برخوردار هستند، اما اعضای این اتحادیه درمورد تجارت آزاد میان یکدیگر توافق کردند. در این میان 22 کشور شامل معاهده شینگن و 21 کشور عضو ناتو هستند.

این 27 کشور عبارتند از: آلمان، اتریش، اسپانیا، استونی، اسلواکی، اسلوونی، ایتالیا، ایرلند جنوبی (جمهوری ایرلند)، بلژیک، بلغارستان، پرتغال، جمهوری چک، دانمارک، رومانی، سوئد، کرواسی، فرانسه، فنلاند، قبرس، لتونی، لوکزامبورگ، لهستان، لیتوانی، مالت، مجارستان، هلند، یونان.

اما منطقه اقتصادی اروپا (EEA) علاوه بر این کشورها، شامل ایسلند، نروژ و لیخن‌اشتاین نیز می‌شود. اما سوئیس نه در اتحادیه اروپاست و نه در منطقه اقتصادی اروپا، اما در عضوی از بازار واحد است؛ به این معنی که سوئیسی‌ها حق کار و زندگی در تمام این کشورها را دارند.

اتحادیه اروپا پایتخت یا مرکز رسمی ندارد و نهادهای آن در شهرهای مختلف پراکنده‌اند:

محل استقرار کمیسیون اروپا و شورای وزیران در شهر بروکسل، پایتخت بلژیک است. همچنین تمام جلسات شورای اروپا از سال 2004، در این شهر صورت می‌گرفته است.

محل استقرار پارلمان اروپا و همچنین محل برگزاری نشست‌های عمومی سالانه در شهر استراسبورگ فرانسه قرار دارد. دادگاه حقوق بشر اروپا و شورای اروپا نیز در این محل واقع شده‌اند که این دو نهاد از اتحادیه اروپا، خارج شدند.

محل قرارپیری دادگاه اروپا، بانک سرمایه‌گذاری اروپا و دبیرخانه پارلمان اروپا نیز در شهر لوکزامبورگ، پایتخت کشوری با همین نام، است.

اما چرا بریتانیا خواستار جدایی از اتحادیه اروپا است؟

سوالی که پیش و پس از این همه‌پرسی فراگیر شده، اینست که چرا بریتانیا می‌خواهد از اتحادیه اروپا جدا شود؟ بیشترین دلایل بریتانیا برای جدایی از اتحادیه اروپا، توجیهات اقتصادی و سیاسی داشت.

توجیهات اقتصادی

تاریخ نشان داده که مردم بریتانیا، تمایل دارند بجای دستور گرفتن، به افراد دیگر دستور بدهند. از آنجایی که بریتانیا مجبور بود سالانه هزینه‌ای معادل 4.17 میلیارد یورو بابت حق عضویت در اتحادیه اروپا بپردازد و همچنین از محدودیت‌هایی که اتحادیه اروپا در زمینه کشاورزی و ماهیگیری وضع کرده بود، رنج می‌برد، پس از 40 سال عضویت در این گروه، سیاستمداران و اقتصاددانان این کشور به این نتیجه رسیدند که ماندن در اتحادیه اروپا، بیشتر از اینکه دارای سود باشد، تنها ضررهای مالی را برای انگلستان و سایر کشورهای بریتانیا بدنبال دارد.

یکی دیگر از موارد اختلافی اقتصادی، کاهش سهم اقتصادی اروپا در تولید ناخالصی در دنیا بود. زمانی که بریتانیا به عضویت این اتحادیه درآمد، قرار شد اتحادیه اروپا سهمی معادل 36% از شاخص GPD جهان را داشته باشد که پیش‌بینی می‌شود بخاطر ناکارآمدی این سیستم، این مقدار تا سال 2020 به 15% کاهش پیدا کند.

یکی از مفاد قوانین عضویت در اتحادیه اروپا آنست که به شهروندان عضو اجازه کار در هر نقطه‌ای از دیگر کشورهای عضو را می‌دهد که این موضوع باعث کم شدن موقعیت شغلی خود بریتانیایی‌ها در کشورشان شد. با اینکه آنها نیز حق کار در دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا را داشتند، اما هنوز بریتانیایی‌ها نمی‌خواهند برای دیگران کار کنند.

توجیهات سیاسی

از نظر دولت بریتانیا، اتحادیه اروپا به دلیل انتصابی بوده اعضا، به شکل غیردموکراتیکی اداره می‌شود. مسئله دیگری که مخالفت شدید بریتانیا را در بردارد، مهاجرت است.

بطور کلی بریتانیایی‌ها با ورود مهاجرین به اروپا از سایر کشورها و تغییر ساختار جمعیتی آن، مخالفند. درحالیکه آلمان، کشورهای عضو اتحادیه اروپا را وادار به پذیرش هفتصد هزار پناهجو کرده است. پس از آن تعداد پناهجویان عازم به اروپا خیلی بیشتر از هفتصد هزار نفر شد، و ترس بریتانیا از این موضوع را بهمراه داشت. پس از آن روابط بین بریتانیا (بخصوص انگلستان) و آلمان به سردی گرایش پیدا کرد.

اثرات برگزیت در بریتانیا، اتحادیه اروپا و در کل جهان چیست؟

برگزیت باعث اثرات بلند مدت، میان‌مدت و بلند مدت در بریتانیا، اتحادیه اروپا و کل جهان می‌شود. اثرات کوتاه‌مدت این موضوع می‌تواند باعث ایجاد شوک‌های روانی و قیمتی در بازار شود. اثرات میان‌مدت برگزیت نیز می‌تواند باعث تأثیرپذیری دیگر سیاستمداران و مردمان کشورهای اروپایی شده و آنان نیز خواستار برگزاری رفراندوم برای خروج از اتحادیه اروپا شوند. با اینکه رشد اقتصادی جهان در حال حاضر از 3.4% به 3.2% بدلیل برگزیت افت داشته، اما در بلندمدت این اثر از بین خواهد رفت و دنیا به حالت عادی خود برمی‌گردد.

پس از برگزیت، ارزش پوند، نفت و بازارهای جهانی به سطحی سقوط داشت که از سال 1985، این مقدار بی‌سابقه است. دیوید کامرون، نخست وزیر وقت بریتانیا، از آنجایی که یکی از حامیان ماندن بریتانیا در اتحادیه اروپا بود، پس از برگزیت، استعفا داد. درحال حاضر نخست وزیر بریتانیا ترزا مِی است.

برگزیت باعث شد ایرلند شمالی خواهان جدایی از پادشاهی متحد باشد. اما پس از همه‌پرسی در سال 2016، اکثریت مردم ایرلند شمالی، مخالف جدایی از پادشاهی متحد و پیوستن به جمهوری ایرلند بودند.

برگزیت روی لیگ برتر انگلستان نیز تأثیرات منفی گذاشت. درحال حاضر لیگ برتر انگلستان ممکن است بیش 120 بازیکن اروپایی خود را از دست بدهد.

اما شاید این پرسش در ذهن خیلی‌ها بوجود بیاید که تأثیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا روی ایران چه خواهد بود؟ با اینکه برخی از سیاستمداران ایران واکنش مثبتی به برگزیت داشته و آن را "فرصت تاریخی" برای ایران خواندند، اما بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند ایران روزهای نسبتاً سختی را از لحاظ اقتصادی، پس از برگزیت، تجربه خواهد کرد؛ یکی از دلایل آن سقوط قیمت نفت است.

واکنش‌های سیاست‌مداران و دولت‌های مختلف نسبت به برگزیت

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جمهوری‌خواه ایالات متحده، پیش از انتخابات از برگزیت حمایت کرده که گفته بود که امیدوار است امریکایی‌ها نیز مانند بریتانیایی‌ها، استقلال خود را پس بگیرند. وزیر خارجه آلمان اما روز خارج شدن بریتانیا از اتحادیه اروپا را روز غمباری برای بریتانیا و اتحادیه اروپا خواند. همچنین صدراعظم آلمان، آنگلا مرکل، این تصمیم بریتانیا را تأسف‌بار اعلام کرد.

وزارت خارجه ایران، بیانیه‌ای به شکل زیر منتشر کرد: ایران به عنوان یک نظام مردمسالار به رأی مردم بریتانیا در زمینه خروج از اتحادیه اروپایی احترام گذاشته و آن را در مسیر خواست اکثریت مردم آن کشور در تنظیم روابط خارجی خود قلمداد می‌کند.